ادبیات پلیسی و تاریخچه آن در ایران و دنیا - مجله اینمن

ادبیات پلیسی در میان آنگولاساکسون ها به دنیا آمد. بعد از انگلیس و آمریکا نیز فرانسه کوشش بسیاری کرد تا خود را در این ژانر ادبی وارد میدان کند و لازم به ذکر است که موفقیت های زیادی نیز در این زمینه کسب کرد. رمان های پلیسی انگلیسی از ابتدا بیشتر شبیه معما هایی پیچیده و پر رمز و راز بودند، اما آمریکایی ها بیشتر به واقع گرایی نزدیک شده بودند. پس از این سه کشور بود که کشور های اسکاندیناوی نیز وارد ادبیات پلیسی شدند و تا کنون نیز در این زمینه بسیار فعال و رو به ترقی بوده اند.

ادبیات پلیسی اسکاندیناوی توانست هویتی مستقل از پلیسی های آمریکایی و انگلیسی بدست آورد و در حقیقت توانست هویتی شخصی برای خود بسازد. در آثار پلیسی نروژ، سوئد، فنلاند و. دیگر خبری از یک کارگاه همه چیزدان و اغراق آمریز باهوش نیست. در این آثار اغلب گروهی از کارگاهان و پلیس ها به دنبال پرونده ای می روند. در کشور های اسکاندیناوی نویسنده های برجسته زیادی، چون مانکل، هوگ و ... وجود دارند.

اما در ایران بیشتر نویسنده های پلیسی انگلیسی زبان مشهور بوده و هستند. در قرن نوزدهم بود که شخصیت مشهور و محبوب شرلوک هلمز در انگلستان و در شهر لندن خلق شد. شخصیت هلمز از ایتدا تا کنون از محبوب ترین شخصیت های ادبی است. شرلوک هلمز کارگاهی بود که آدم ها به او مراجعه می کردند و او با هوش و روشی منحصر به فرد کار خود را شروع می کرد. شرلوک هلمز را کانن دویل بوجود آورد. اما دویل شاید نخستین نویسنده داستان های پلیسی نباشد.

قبل از او ادگار آلن پو در داستان هایش رگه هایی از ادبیات پلیسی را وارد کرد. اما هلمز در واقع اولین شخصیت رسمی ادبیات پلیسی در دنیا به شمار می رود. پس از شرل. ک هلمز بود که دوران طلایی ادبیات پلیسی در انگلستان شروع شد. در این دوران افرادی، چون آگاتا کریستی آثاری مشهور و پر مخاطب را خلق کردند که هنوز هم این داستان ها مخاطبان بسیاری دارد. پس از انگلستان نوبت به اوج ادبیات پلیسی در آمریکا رسید. در این شکوفایی دو نویسنده مشهور هستند که بیش از باقی نویسندگان محبوب شدند، این دو ریموند چندلر و دشیل همت نام دارند.

در ایران نیز از دهه 30 و 40 بود که ادبیات پلیسی مخاطبان زیادی پیدا کرد و مترجمان دست به ترجمه آثار پلیسی زدند. برای خلق این ژانر در ادبیات ما نیز کوشش های بسیاری شده و آثار قابل قبول هم وجود دارد، اما همانطور که گفته شد، این ژانر هنوز آن طور که باید مورد آنالیز و توجه قرار نگرفته است. شاید این موضوع به این دلیل باشد که در ایران پیشینه زیادی در اینوع ادبیات وجود ندارد و همیشه این رمان های پلیسی را در زمره آثار دم دستی و سرگرم نماینده طلقی نموده اند.

اینکه بسیاری از رمان های پلیسی در دنیا ارزش ادبی ندارند یک واقعیت است، اما این واقعیت وجود دارد که در میان این آثار همیشه آثار قابل تامل و شاخص نیز وجو داشته است. حال در چند سال اخیر شاهد این هستیم که چندی از ناشرین ایرانی به صورت مرتب و مجموعه ای، آثار پلیسی را منتشر می نمایند و اتفاقا بازخورد خوبی را هم از طرف مخاطبان دریافت می نمایند. نشر قطره؛ نشر البرز، نشر نیلوفر، افراز و نشر ملکان را از فعال ترین ها در این زمینه می توان دانست. در این سال های اخیر علاوه بر تجدید چاپ آثار، چون شرلوک هلمز، آگاتاکریستی، چندلر و دشیل همت، شاهد ترجمه و انتشار آثار نویسندگان جدید در عرصه بین الملل هستیم. این نویسندگان گرچه در اغلب اوقات شناخته شده نبوده اند، اما آثار آن ها با انتشار گسترده و تجدید چاپ های فراوان روبه رو شده است. در این میان به چند رمان پلیسی محبوب در این سال های اخیر می پردازیم.

دختری در قطار

این کتاب را پائولا هاوکینز نویسنده جوان انگلیسی نوشته است. رمان دختری در قطار توانست موفقیت های فراوانی در کسب کند. این کتاب که پرفروش ترین کتاب سال 2015 شد که توانست بسیاری از رکورد های کتاب های پرطرفدار را بشکند. داستان این کتاب روایت زندگی دختری است که هر روز سوار قطاری می گردد. او که در زندگی خودش دچار شکست شده، مدام خیالپردازی می نماید تا اینکه در قطار منظره ای را از دور می بیند و .... رمان دختری در قطار را نشر البرز منتشر نموده است.

پرونده خدمتکار مفقود

پرونده خدمتکار مفقود نوشته تارکوئین هال، روایت جست وجو های ویش پوری کارآگاه سنجابی است در جامعه معاصر هند. ویش پوری در دهلی موسس و مدیر شرکت خصوصی ترین کارآگاهان است و البته زبده ترین کارآگاه هند محسوب می گردد. این رمان را به لحاظ وضعیت جغرافیایی آن می توان اثری منحصر به فرد در دنیای ادبیات پلیسی دانست. این ابتکار نویسنده که خود، غیر هندی است توانسته به قوی شدن داستان نیز یاری کند. در این رمان دیگر از خیابان های پر جنب و جوش نیویورک و فضای مدرن آن نیست.

همینطور دیگر در خانه اشراف انگلستان هم نیست بلکه در دنیایی عجیب و پر رمز و را، چون کشور هند است که به خودی خود می تواند خاستگاه اتفاقات عجیب و بدیعی باشد. این رمان پرتعلیق ماجرای خدمتکار وکیلی سرشناس گم شده است که وکیلش را به قتل او متهم نموده اند. حال در این میان ویش پوری و دستیارانش باید سر در کوچه های پر رمز و راز جیپور، شهر تاریخی و باستانی هندوستان نمایند تا پرده از رازی مخوف و سر به مهر بردارند.

قتل در پرستشگاه آنوبیس

نویسنده این رمان لیندا سوزان رابینسون آمریکایی است. این نویسنده که آثار زیادی در ژانر های مختلف خلق نموده است، در آثار پلیسی خود یک شخصیت ثابت به نام اراکتر اصلی داستان های جنایی/باستانی او مردی است به نام مِرن ملقب به چشم و گوش فرعون که نخستین همین رمان ظهور کرد. قتل در پرستشگاه آنوبیس روایت ماموریت مرن است که که به دستور فرعون مسئول رسیدگی به جنایتی شده است که در معبد آنوبیس روی داده است. فرعون پسری دارد که ....

دست سرنوشت

دست سرنوشت نام رمانی از نویسنده شناخته شده فرانسوی است که گیوم موسو نام دارد. گیوم موسو در سال های اخیر آثار متعددی را نوشته که چندی از آن ها به فارسی ترجمه شده اند. دست سرنوشت داستان زن و مردی است که به طور اتفاقی یکدیگر را در فرودگاه می بینند و از همین جا مقدمه افشای راز یک قتل شروع می گردد. فرانسوی ها که همیشه بین ادبیات پلیسی انگلستان و آمریکا حرکت نموده اند، از هر دو سبک الهام گرفته اند. گیوم موسو نیز در این رمان از طرفی متاثر از فضا های رازآلود انگلیسی است وهم الهام گرفته از واقع گرایی آمریکایی هاست.

این تنها یادداشت کوتاهی بود بر فعالیت سال های اخیر که در آن کوشش شده که مخاطب ایرانی هر چه بیشتر با ادبیات پلیسی آشنا گردد و با خواندن آثار سرگرم نماینده و در عین حال قابل تامل لذتی شگرف را تجربه کند.