دالان سفر به دوره قجر که در دزفول جای دارد - مجله اینمن

بیشتر بخوانیدخانه تیزنو دزفول؛ بنایی باشکوه و دیدنی در بطن خوزستان

تیزنو؛ دالان سفر به عهد قاجار

دزفول از شهرهای باستانی ایران است که در بافت قدیم آن مسجدها، خانه ها و کوچه های قدیمی وجود دارد که برخی از آنها مثل خانه تیزنو ثبت ملی شده اند. این خانه تاریخی که دلیل نامگذاری آن به اسم تیزنو نام مالک آن بوده ، در محله قلعه دزفول به یکی از تماشایی ترین اماکن گردشگری این شهر تبدل شده، زیرا با معماری خاصش آینه تمام نمایی از هنر معماری ایرانی است.

خانه تیزنو برگرفته از هویت غنی معماری دزفول با مصالحی از آجر و خشت و به شیوه یک ایوانه (اشکال متنوع در محور تقارن بناها) ساخته شده است. در دو طرف در ورودی، سکوهای کوچکی به نام خواجه نشین واقع شده است که برای استفاده رهگذران یا افرادی که برای باز شدن در به انتظار مانده اند، مورد استفاده قرار می گرفته است.

برای ورود به خانه تیزنو پس از عبور از سردری بزرگ و زیبا وارد فضای مسقف به نام هشتی می شویم. هشتی فضایی است که کل خانه را از دید غریبه ها مخفی نگه می داشته و گفته می شود در دوران قاجار با توجه به تفکرات مذهبی سنتی مبنی بر این که نباید میهمان وارد حریم شخصی خانواده شود، خانه ها به صورت اندرونی و بیرونی ساخته می شدند و ساخت هشتی خانه نیز برگرفته از تفکر سنتی مذهبی آن دوره بوده تا وقتی مهمان وارد خانه می شد تا زمان رسیدن صاحبخانه، توقف کوتاهی در هشتی داشته باشد.

بعد از گذر از هشتی به فضای بیرونی خانه تیزنو می رسیم. حیاطی زیبا که در نگاه اول نیز آجرکاری و معماری زیبای آن چشم هر گردشگری را به خود جلب می کند. این بنا دارای 2 طبقه بوده که طبقه همکف به واسطه وجود چهار پله از سطح حیاط بالاتر است. در مجموع فضای خانه دارای یک ایوان اصلی در طبقه همکف و 2 ایوان فرعی در طبقه اول است. یکی دیگر از خصوصیات معماری خانه تیزنو این است که اتاق های هر 2 طبقه به صورت قرینه هستند و در کنار اتاقها نیز یک دالان واقع شده است که به آن غلام گردش می گویند؛ این دالان ها مخصوص خدمه ها برای رسیدن به اتاق های اصلی برای پذیرایی از میهمان ها بوده است.

از دیگر فضاهایی که در بیشتر خانه های قدیمی دزفول و حتی شوشتر می توان مشاهده کرد وجود 2 نوع زیرزمین به اسم شبستان و شوادان است. شبستان خانه تیزنو نسبت به سطح خانه حدود 150 متر پایین تر است و دارای سه ورودی بوده که با چند پله، ارتباط آن با حیاط برقرار می شود. گویا از شبستان به عنوان انبار و برای نگهداری گندم استفاده می شده است. شوادان خانه تیزنو نسبت به شبستان در سطح بسیار پایین تری واقع شده است. شوادان ها نیز حفره هایی دست کن هستند که در قدیم اهل خانه با توجه به آب و هوای گرم خوزستان برای فرار از گرمای هوا در ظهر تابستان برای استراحت از این مکان استفاده می کردند. برای رفتن به شوادان این خانه، باید حدود 25 پله را طی کرد.

کف حیاط این بنای تاریخی با آجر ساخته شده و این نیز به دلیل آب و هوای گرم خوزستان بوده است. طاق های خانه تیزنو از دیگر بخش های معماری هنرمندانه این بنا است؛ آجرچینی هایی با طرح های متنوع و چشم نواز. آجرچینی های این بنا به نوع فریز و خونچینی است.

در ایوان طبقه همکف این بنا 2 شیر سنگی واقع شده است که الحاقی به خانه تیزنو هستند. شیرسنگی نیز تندیس هایی از جنس سنگ هستند که در گذشته توسط سنگ تراش های ایل بختیاری در ایران در استان چهارمحال و بختیاری و شمال استان خوزستان به شکل شیر تراشیده می شدند و به نشانه شجاعت، دلاوری و ویژگی هایی چون هنرمندی در شکار و تیراندازی در جنگ و مهارت در سوارکاری بر آرامگاه بزرگان قوم خود قرار می دادند.

خانه تیزنو به شماره ثبت ملی 2573 در کاربری کنونی به عنوان دفتر نمایندگی یونسکو در دزفول مورد استفاده است. این بنا که برای اولین بار در سال 84 توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول با اعتبار اداره میراث فرهنگی بازسازی شد، اکنون محلی برای گلگشت گردشگران در دوره قاجار است.

الهام افتخارزاده، نماینده دفتر یونسکو در دزفول در خصوص اقداماتی که از نظر فرهنگی در این مکان صورت می گیرد، گفت: دفتر با هدف جمع آوری اطلاعات ثبت جهانی مکان های باستانی شهر تاسیس شد که اطلاعات را به صورت شفاهی و مکتوب جمع آوری و آرشیو کرده ایم. ضمن اینکه کارهای فرهنگی مثل برگزاری بزرگداشت ها و کلاس های هنری هم در این خانه برگزار می شود.

وی ادامه داد: این خانه مربوط به اوایل دوره قاجار است و با توجه به قدمت آن، به طور دایم بازسازی می شود و اجازه نمی دهیم قسمتی از بنا آسیب ببیند. خانه تیزنو حالت گردشگری دارد و پیش از شیوع کرونا آمد و رفت بسیاری به این خانه بود و اردوهای دانش آموزی و حضور دانشجویان عکاسی و معماری را نیز برای بازدید از این بنای تاریخی داشتیم.

افتخارزاده گفت: خیلی ها بدنبال واگذاری این خانه به بخش خصوصی هستند اما تمام تلاش این است که چنین آثاری حفظ شوند تا به عنوان یک کانون فرهنگی باقی بمانند.

منبع: همگردی