تیغ های تیز رابطه؛ چرا شنیدن انتقاد ناخوشایند است ، چه جایگزینی برای انتقاد و بیان احساس و عقاید به همسرتان وجود دارد؟ - مجله اینمن

خبرنگاران -یکتا فراهانی: شنیدن عیب ها و ایرادهای ما و آگاهی از آن ها خوشایند نیست وکسی از آن استقبال نمی کند. با وجود این به دلایل زیادی، زوج ها اغلب احساس می نمایند که مجاز به تحقیر، توهین و سرزنش یکدیگر هستند.

انتقاد در روابط زناشویی بسیار رایج است. اما چرا بسیاری از زوج ها با وجود آنکه می دانند این کار برای رابطه آن ها بسیار مضر و مخرب است، باز هم آن را انجام می دهند.

همدیگر را نقد کنیم؛ نه انتقاد

زهرا انجام، روان شناسی تربیتی، سوپروایزر انجمن واقعیت درمانی، مشاوره در حوزه توسعه فردی و زوج درمانگر در خصوص مضرات انتقاد در روابط می گوید: وقتی صحبت از رابطه می گردد همواره از انتقاد به عنوان یکی از مخرب ترین رفتارهای ارتباطی یاد می گردد.

انتقاد، ایراد گرفتن و نمایان کردن اشتباهات یک فرد با روشی ناخوشایند است. البته برخی ها آن را رفتاری سازنده می دانند چون در بسیاری از موارد، واژه انتقاد را به جای نقد استفاده می نمایند.

انتقاد حتی اگر با هدف سازندگی هم انجام گردد باز تأثیر مخرب خود را بر رابطه خواهد گذاشت. انتقاد ممکن است کلامی باشد مانند زمانی که کسی را مسخره یا تحقیر می کنیم. انتقادهای غیرکلامی هم زمانی است که نگاهی خصمانه به طرف مقابل داریم یا با نگاه نکردن، حرف نزدن و بی توجهی در واقع به گونه ای او را تحقیر می کنیم.

هنگام انتقاد خود را برتر می دانیم و طرف مقابل را می رنجانیم

به گفته این روان شناس، هنگام انتقاد این پیغام را به مخاطب منتقل می کنیم که من بهتر از تو می دانم، باهوش ترم، خواسته تو بی ارزش است، رفتارت احمقانه است، خیلی اشتباه می کنی و ...

در واقع این پیغام ها تهدیدی است برای احتیاج به قدرت و احساس ارزشمندی فردی که از او انتقاد می کنیم. به این ترتیب در روابطی که افراد زیاد از همدیگر انتقاد می نمایند مدام از یکدیگر رنجیده خاطر می شوند.

این رفتار باعث می گردد افراد از هم فاصله بگیرند. در صورتی که عده ای دیگر در دفاع از خودشان مقابله به مثل و با شدت بیشتری از دیگری انتقاد می نمایند. گاهی نیز با پذیرفتن اشتباه خود و با دلسردی که تجربه می نمایند دست از کوشش برای بهبود خود برمی دارند.

چرا انتقاد می کنیم؟

زهرا انجام می گوید اما معمولاً سؤال اینجاست که با وجود آسیب های جدی انتقاد باز هم انتقاد رفتاری شایع بین افراد؛ به ویژه زنان و مردانی است که در ارتباط عاطفی یا زناشویی با یکدیگر هستند.

در پاسخ باید گفت ما انسان هایی هستیم با احتیاجها، ادراک و تجربیات متفاوت. اغلب تصاویر دنیای مطلوب ما با همدیگر فرق دارد. بنابراین آنچه از دنیای بیرون و اطرافیانمان انتظار داریم نیز فرق دارد.

هیچ دو انسانی را نمی توان یافت که خواسته هایی کاملاً یکسان داشته باشند. به علاوه ما موجوداتی هستیم اجتماعی که برای ساختن زندگی خوشایند به بستر روابط و برقراری ارتباط با دیگران احتیاج داریم

انتقاد یعنی کنترل طرف مقابل و تحمیل نظر خود بر دیگری

به گفته این روان شناس در هر رابطه ای گاهی ما علاوه بر اینکه رفتار طرف مقابل را نمی پسندیم، انتظاراتمان از رابطه نیز برآورده نمی گردد. در این هنگام تحت تأثیر احتیاج به قدرت خود، آغاز به انتقاد از طرف مقابل می کنیم تا دیگری را وادار کنیم آن گونه که ما می خواهیم رفتار کند؛ غافل از آنکه انتقاد نه تنها ما را به خواسته هایمان نمی رساند؛ بلکه با ایجاد مقاومت در طرف مقابل، ما را از آنچه می خواستیم هم دورتر خواهد نمود.

مثلاً پدر و مادرانی که نقطه ضعف های فرزندشان را به او خاطر نشان می نمایند و مدام از او انتقاد می نمایند با مخالفت و پرخاشگری او روبرو خواهند شد و به این ترتیب، خیلی زود فرزندشان از آن ها فاصله خواهد گرفت. ضمن آنکه کوششی هم برای بهبود نقطه ضعف خود نخواهد نمود.

چگونه نظر خود را به دیگران منتقل کنیم؟

ولی ما برای انتقال نظر و عقاید خود به دیگران به جای انتقاد کردن چه باید بکنیم و از چه راهی برای بازخورد دادن به طرف مقابل استفاده کنیم تا بتوانیم هم خواسته خودمان را مطرح کنیم وهم رابطه مان حفظ گردد.

زهرا انجام می گوید برای آنکه بتوانیم به شیوه ای سازنده و اثربخش به رفتار دیگران بازخورد مناسب دهیم باید توجه داشته باشیم اساسی ترین مساله آن است که طرف مقابل متوجه گردد آنچه می گوییم با هدف رشد و پیشرفت خود او و ارتباط بین ماست.

برای ارسال چنین پیغامی بهتر است به چند نکته توجه کنیم؛ نخست آنکه در هر رابطه ای خودمان را با طرف مقابل برابر بدانیم و به هیچ وجه نگاه بالا به پایین یا خود برتر بیتی نسبت به دیگران نداشته باشیم.

بعلاوه برای پیشگیری از تهدید قدرتی که فرد ممکن است احساس کند که منجر به مقاومت بیشتر او هم بگردد، بهتر است ابتدا به نقاط قوت رفتار و شخصیت او بپردازیم و سپس سراغ رفتار نامطلوبش برویم. در آخر نیز در صورت تمایل فرد، پیشنهادهایی برای رفتارهای جایگزین به او بدهیم.

ارتباط پیروز؛ بدون انتقاد و بدون خشونت

به گفته این روان شناس در حوزه ارتباط مؤثر، مدل های متعددی برای بازخورد دادن (به جای انتقاد) مطرح شده است. یکی از آن ها مدل ارتباط بدون خشونت (nvc) مارشال روزنبرگ است.

در ارتباط بدون خشونت برای مطرح کردن یک موضوع چهار مرحله وجود دارد:

نخست بیان مشاهدات و توصیف آنچه در یک موقعیت رخ داده؛ البته بدون بیان ارزیابی شخصی خود. سپس بیان احساس یعنی بتوانیم احساس خودمان را شامل رنجش، خوشحالی یا ترس از آنچه مشاهده نموده ایم بیان کنیم.

هنگام بیان احتیاج نیز تعیین کنیم احساسی که بیان کردیم به کدام احتیاج ما مرتبط است. در واقع بیان تقاضا یعنی آنچه را انتظار داریم دقیق و شفاف بیان کنیم.

مثلاً هنگام بدقولی، تأخیر یا دیر رسیدن طرف مقابل می توانیم بگوییم: وقتی برای شام نیامدی (بیان مشاهده) خیلی ناراحت (بیان احساس) شدم. چون امیدوار بودم بتوانیم بیشتر با هم وقت بگذرانیم (بیان خواسته ها و احتیاج). من دوست دارم حداقل دو شب در هفته بتوانیم با همدیگر شام بخوریم (تقاضا). به این ترتیب ما همه مراحل برای پیروزیت در بیان خواسته خود را به طرف مقابل منتقل نموده ایم.

وقتی دیگران از ما انتقاد می نمایند

توجه داشته باشیم برترین رفتار در برابر انتقاد، گوش دادن فعال سخنان انتقاد آمیز دیگران، تشخیص بخش های درست آن و همدلی با انتقاد نماینده در آن موضوع است.

در واقع بهتر است با توجه به شنیده های طرف مقابل سعی در اصلاح رفتار خود داشته باشیم. البته اگر هیچ بخش درستی هم در انتقاد دیگران پیدا نکردیم می توانیم آن را نادیده بگیریم. ضمن آنکه چگونگی روبروه ما با انتقادهای دیگران نشان دهنده اندازه عزت نفس ما نیز خواهد بود.